Geld maakt niet gelukkig, zeggen ze wel eens. Toch wordt al sinds jaar en dag de welvaart van een land gemeten door het BBP. Of door het BNP. Of zelfs de welvaart van de buurman. Die moet toch vooral niet meer verdienen dan uzelf. Want meer geld betekent meer welvaart. Ik kan meer kopen en bezitten, dus vaar ik wel. Maar vaar ik dan wel als ik in de weekenden moet werken voor die tweede auto, terwijl ik mijn kinderen niet zie opgroeien? Vaar ik dan wel, als ik voor die extra centen mijn integriteit aan de kant moet schuiven? De economie van de VS groeit bijvoorbeeld nog steeds, maar je kunt toch moeilijk aangeven dat het allemaal crescendo gaat en dat de meeste mensen daar wel bij varen. Op de World Happiness Index staat de VS op de 19e plaats. Met andere woorden, de grootste economie bungelt onderaan pagina 2 van de medaillespiegel.
Dan is er nog het bedrijfsleven. Daar zijn de succesfactoren ook relatief bekend. De (groei) van de omzet. Of (de groei van) het marktaandeel. Of de groei van de winst. Allemaal manieren om vooruitgang te meten. Of om succes te meten. Meer van de omzet, meer van de winst of meer marktaandeel staat gelijk aan succes.
Maar is dat dan echt succes? Als ik morgen meer bezit dan vandaag, ben ik dan succesvol? Ik hoef de meeste mensen niet uit te leggen dat meer omzet helemaal niets zegt. Winst is iets accurater, maar ook dat zegt niet altijd of een bedrijf goed functioneert of bestaansrecht heeft. Je kunt namelijk veel essentiële banen schrappen, daar het eerste jaar veel winst door behalen, maar op de lange termijn kopje onder gaan.
Sinds een paar jaar zijn er meerdere landen die hun welvaart niet meer bepalen naar aanleiding van hun BBP. Er kan namelijk meer geld in een economie zitten, je kunt meer genereren, maar als je concurrenten méér meer genereren dan jij, ga je er dan niet (relatief) op achteruit? En als een topmanager een miljoen meer heeft binnengehaald, maar de kleine ondernemer 10.000 euro verlies gedraaid heeft, ga je er dan wel echt op vooruit? En wie zegt dat de miljonair zijn geld in jouw economie uitgeeft? Of zijn geld überhaupt investeert? In een globale economie is het sowieso erg lastig om de geldstromen te meten als mensen hun werk in Nederland doen, een bankrekening op de Kaaimaneilanden hebben en hun woonadres in Kuala Lumpur geregistreerd staat.
Succes is relatief. Meer doelpunten scoren, terwijl je team degradeert is geen succes. Je kwalificeren voor een achtste finale van een EK, maar tegen Oekraïne, Oostenrijk en Noord-Macedonië gespeeld hebben, is geen prestatie. Meer geld binnenhalen, terwijl er minder overblijft is geen succes. Een recordwinst binnen harken, terwijl je product hopeloos achter komt te liggen is geen succes.
Het is een uitdaging waar historici, economen, filosofen en politici al lang mee worstelen. Er is namelijk niet één manier om succes te meten. Maar er zijn in ieder geval betere alternatieven. In Nieuw-Zeeland zijn ze sinds 2019 bezig met het meten van geluk en welzijn. Dat is hoe het nationale budget beheerd wordt. Sindsdien zijn Schotland, IJsland, Wales en Finland hier bij gekomen. Die zijn wél tot de conclusie gekomen: geluk maakt gelukkig.